Ngành xi măng Việt Nam: Cần chiến lược chuyển mình

>> Xi măng Việt Nam: Vẫn tắc cửa ra
>> Cemnet: Tư duy xuất khẩu của doanh nghiệp Việt còn hạn chế

Theo StoxPlus đánh giá, Việt Nam cần đầu tư 220 tỷ USD để phát triển cơ sở hạ tầng vào năm 2030, với tổng giá trị xây dựng khoảng 127 tỷ USD. Theo kế hoạch này, trong vòng 5 năm tới, Việt Nam sẽ thực hiện rất nhiều dự án giao thông. Đây là tín hiệu tốt cho các nhà sản xuất xi măng khi nhu cầu tiếp tục tăng trong trung và dài hạn. Dự kiến, tiêu thụ trong nước trong vòng 5 năm tới sẽ đạt khoảng 51-53 triệu tấn, nhưng xuất khẩu vẫn chỉ quanh mức 20 triệu tấn (năm 2014 đạt 19,5 triệu tấn).

Thực tế, trong thời gian qua, các nhà sản xuất xi măng trong nước đã có những bước đi nhằm thay đổi cục diện này. Từ năm 2010, họ đã xuất khẩu một lượng xi măng, clinker ổn định, từ mức 0,7 triệu tấn năm 2010 tăng lên 9 triệu tấn năm 2012, 15 triệu tấn năm 2013 và 19,5 triệu tấn năm 2014. Những thị trường xuất khẩu chủ lực là Bangladesh, Indonesia, Philippines, Đài Loan, Malaysia.

Cầu xi măng thế giới tăng trong năm 2014 đã có lợi cho các nhà sản xuất xi măng Việt Nam, trong khi các nhà sản xuất khác ở châu Á như Trung Quốc, Thái Lan và Indonesia không thể tăng công suất. Thế nhưng, lợi thế này sẽ bị giảm dần kể từ năm 2015 trở đi khi các đối thủ đó kịp cải thiện công suất.


Trong khi xuất khẩu có thể là lựa chọn tốt cho nhiều nhà máy xi măng để duy trì và nâng cao công suất, thì hệ thống cảng biển của Việt Nam lại không đáp ứng được nhu cầu. Hiện nay, mới chỉ có Xi măng Thăng Long, Xi măng Chinfon, Xi măng Cẩm Phả tận dụng được lợi thế cảng biển và trở thành tên tuổi xuất khẩu tích cực nhất trên thị trường Việt Nam.

Như vậy, để thực thi chiến lược xuất khẩu thành công, Việt Nam cần có các nhà máy lớn đặt gần cảng, với nguồn nguyên vật liệu thô tốt và công nghệ sản xuất hiện đại để có thể cạnh tranh trên chính thị trường trong nước với các đối thủ ngoại và vươn ra thị trường quốc tế mạnh mẽ hơn. Song có nhiều doanh nghiệp không ngồi chờ điều này được thực thi. Họ đang tự làm mình mạnh lên.

Nhà máy Xi măng Sông Gianh do Tổng công ty Miền Trung (Cosevco) sở hữu 100% là ví dụ. Sau 3 năm tái cấu trúc, Xi măng Sông Gianh đã trở thành đơn vị chủ lực của Cosevco, với tốc độ phát triển nhanh nhất và là một trong ít nhà máy duy trì công suất hoạt động bình quân 100%. Kể từ năm 2012, sản lượng của nhà máy đã tăng lên mạnh mẽ. Năm 2014, sản lượng toàn nhà máy đạt 1,77 triệu tấn, tăng 31% so với năm 2013 và 55% so với năm 2012; sản lượng clinker đạt 1,394 triệu tấn, tăng 13% so với năm 2013.

Hiệu suất sản xuất đạt 110% công suất thiết kế không những giúp Xi măng Sông Gianh nhanh chóng qua mặt các nhà máy khác ở Việt Nam, mà còn trở thành một điển hình sống lại nhờ chiến lược mới và ban quản lý mới sau khi được cổ phần hóa. Các nhà đầu tư mới đã áp dụng chiến lược kinh doanh lâu dài, các động thái được xử lý linh hoạt theo xu hướng thị trường. Đặc biệt, Xi măng Sông Gianh xây dựng hệ thống kiểm soát chất lượng tiêu chuẩn quốc tế, khả năng cung cấp sản phẩm hiệu quả và dịch vụ khách hàng chuyên nghiệp. Thị phần của Xi măng Sông Gianh tăng từ 14% năm 2012 lên 23% năm 2014.

Một điển hình khác cần nhắc đến như một điểm sáng trong xuất khẩu xi măng là Công ty TNHH Tập đoàn Hoàng Phát Vissai Ninh Bình (The Vissai). Hiện The Vissai sở hữu 4 nhà máy xi măng với tổng công suất 13,6 triệu tấn năm. Công ty này sở hữu quyền khai thác nguyên vật liệu thô kết hợp với công nghệ hiện đại, chi phí nguyên liệu thô rẻ. Đặc biệt, Công ty sở hữu một hệ thống gồm 70 nhà phân phối, xuất khẩu sang 30 nước và vùng lãnh thổ.

Năm 2010, trong lúc ngành xi măng cần một "phép nhiệm màu" khi cung vượt cầu, thì Vissai lại có được một hợp đồng xuất khẩu 1,2 triệu tấn clinker/năm cho Bangladesh. Đó là bước đệm để mỗi năm công ty này xuất khẩu tới 1/3 sản lượng. Các tên tuổi nhập khẩu sản phẩm của The Vissai có thể kể đến như Công ty HeidebergCement (Đức), Cemex (Mehico), Adelaide Brighton Group (Australia), Pagase (Thụy Sĩ).

Như vậy, dù thách thức vẫn còn ở phía trước khi ngành xi măng vốn phụ thuộc rất lớn vào các hoạt động xây dựng theo xu hướng phát triển của chu kỳ kinh tế, nhưng một số nhà đầu tư đang có chiến lược chuyển mình để đáp trả lại sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ đang muốn thâu tóm thị trường xi măng Việt Nam.