"Sử dụng amiang trắng an toàn và có kiểm soát"

Trong ngưỡng an toàn

Tại hội thảo, TS John Hoskins cho biết, amiăng là một nhóm các chất khoáng silicat trong thiên nhiên, ở dạng sợi và chúng có khả năng chia nhỏ thành nhiều sợi mảnh hơn. Amiăng chia thành hai nhóm là nhóm Serprnitines và Amphibole. Amiăng trắng thuộc nhóm Serpentin chứa Chrysolite là tập hợp nhiều sợi nhỏ, xốp mềm, hình xoắc ốc tạo thành sợi lớn hình ống trụ, loại này có độ bền và độ đàn hồi rất cao và chịu được môi trường kiềm. Amiăng có thể tìm thấy ở mọi nơi trên thế giới, nhưng nhiều nhất là Úc, Canada, Nam Phi và Nga. Theo tài liệu thống kê, amiăng có mặt trong 3.000 loại sản phầm từ giản đơn đến phức tạp, từ tấm lớp, ống thoát nước…và những sản phẩm công nghệ cao như thiết bị vi tính và tên lửa.

TS John Hoskins chỉ rõ nghiên cứu của Hội hóa học Hoàng gia Vương quốc Anh cho thấy các loại sợi khoáng amiăng có thể gây nên một số bệnh nhất định nhưng không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến các bệnh như: Bụi phổi, ung thư phổi, u rung biểu mô… “Những bệnh này là hậu quả của việc phơi nhiễm với amiang nồng độ cao hoặc phơi nhiễm trong thời gian kéo dài. Ngày nay, do ngưỡng phơi nhiễm được quy định rất thấp, những bệnh này có thể được coi là những bệnh đã thuộc về quá khứ” –  TS John Hoskins nhấn mạnh.

TS John Hoskins cho biết thêm, hầu hết các vật liệu chứa amiăng được sản xuất và sử dụng hiện nay đều được làm từ xi măng amiăng có mật độ kết dính cao. Trong các sản phẩm này, amiăng trắng bị kết dính bởi một ma trận chặt chẽ và không dễ dàng phát tán sợi trong quá trình sử dụng hàng ngày. “Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng amiang trắng trong xi măng trải qua nhiều thay đổi về đặc tính bề mặt, thành phần và cấu trúc tinh thể. Các nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng những thay đổi hóa học đó làm cho khả năng sinh học của sợi amiang trắng suy giảm đi đáng kể. Vì vậy, rủi ro do xi măng amiăng gây ra cũng giảm đi đáng kể”.

Đồng quan điểm trên, bà Srichant Uthayopas – Chuyên gia Hiệp hội Sức khỏe Công nghiệp Châu Á (IHAA) Thái Lan cho rằng, thông thường, hầu hết các sản phẩm amiăng trắng (còn gọi là tấm AC hay tấm fibro xi măng) có tỷ lệ phối trộn amiăng trắng nhỏ hơn 10%. “Không giống như amiăng nâu và xanh thuộc nhóm Amphibole, amiăng trắng thuộc nhóm Serpentine khi thâm nhập vào cơ thể sẽ dễ dàng bị phân hủy bởi môi trường acid do các đại thực bào tạo ra. Do vậy, khả năng mắc bệnh nghề nghiệp do phơi nhiễm amiăng trắng thấp hơn so với khả năng mắc bệnh nghề nghiệp do phơi nhiễm với các chất khác” – bà Srichant Uthayopas cho biết.

TS.BS Lê Thị Hằng – Giám đốc Bệnh viện Xây dựng, Bộ Xây dựng cũng khẳng định, nhiều nghiên cứu khoa học trên thế giới đã chỉ ra rằng không có sự gia tăng về rủi ro ung thư khi phơi nhiễm với amiăng trắng trong điều kiện được kiểm soát. Tại Việt Nam, Chương trình khám bệnh nghề nghiệp và đo môi trường lao động cho công nhân ngành sản xuất tấm lợp fibro xi măng được Bệnh viện Xây dựng (Bộ Xây dựng) triển khai trong 7 năm qua (2008-2014). Đây là chương trình được tổ chức khoa học, định kỳ hàng năm và khám cho tổng số gần 3.600 công nhân các nhà máy tấm lợp AC (những lao động tiếp xúc trực tiếp với amiăng trắng trong sản xuất). Kết quả hội chẩn 6 năm liên tiếp được công bố từ Hội đồng đọc phim uy tín cho thấy: Không phát hiện tổn thương điển hình của bệnh bụi phổi liên quan đến amiăng trắng.

Bà Hằng cho biết thêm: “Năm nay đã có hơn 1.000 cán bộ công nhân viên làm việc tại các nhà máy sản xuất tấm lợp fibro ximăng tiến hành khám bệnh bụi phổi amiăng nghề nghiệp. Trong đó, các bác sĩ đã chọn hơn 700 phim đạt tiêu chuẩn đem ra thảo luận tại hội đồng. Từ những kết quả đánh giá, Hội đồng chẩn bệnh kết luận: Không có trường hợp nào mắc bệnh bụi phổi amiăng”.

Theo TS Lê Thị Hằng, từ năm 1976, Việt Nam đã công nhận bệnh xơ hóa phổi do phơi nhiễm tiếp xúc bụi amiăng là bệnh nghề nghiệp. Cho đến nay đã phát hiện 03 trường hợp mắc bệnh bụi phổi amiang thể nốt xơ hóa nhẹ. Nguy cơ mắc bệnh do amiăng phụ thuộc và tăng theo thời gian, cường độ tiếp xúc, kích thước và cấu trúc hóa học của bụi sợi amiăng.

Cần tiếp tục nghiên cứu

Tại Việt Nam, Bộ Khoa học Công nghệ đã tiến hành nghiên cứu và đưa ra các giải pháp sử dụng sợi thay thế cho sợi amiăng. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu sau gần 20 năm cho thấy, sản phẩm thay thế chưa đạt như mong muốn do có tuổi thọ thấp, chi phí cao, không phù hợp với môi trường khí hậu ở Việt Nam và nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng.

“Chủ trương cho phép sử dụng amiăng trắng có kiểm soát để sản xuất tấm lợp trong Quyết định số:1469/QĐ-TT của Thủ tướng Chính phủ là đúng đắn. Trong lĩnh vực xây dựng sản phẩm từ amiăng trắng – xi măng vẫn có thể được tiếp tục sử dụng có kiểm soát chặt chẽ trong khi thế giới chưa tìm được sự thay thế bằng loại sợi khác thỏa mãn các yêu cầu về môi trường, yêu cầu kỹ thuật, chỉ tiêu kinh tế và đảm bảo phát triển bền vững” –các chuyên gia khẳng định.

Để sử dụng amiăng an toàn và có kiểm soát, TS Lê Thị Hằng kiến nghị, đối với các cơ sở sản xuất tấm lợp cần chấp hành các quy định về an toàn vệ sinh lao động trong sản xuất, triển khai đồng bộ các biện pháp về tổ chức lao động, các biện pháp về kỹ thuật, giám sát môi trường lao động và sức khỏe người lao động. Cần tổ chức nghiên cứu, đánh giá trên diện rộng toàn quốc tình hình sức khỏe và nguyên nhân tử vong của các địa phương, đặc biệt điều tra nguyên nhân tử vong của người lao động có tiền sử tiếp xúc với amiăng và dân cư sử dụng sản phẩm có chứa amiăng nhằm vừa đánh giá gánh nặng bệnh tật của cộng đồng, vừa thể hiện nhu cầu khám chữa bệnh, phòng bệnh và phản ánh hiệu quả của các chương trình phát triển kinh tế – xã hội, các dịch vụ phúc lợi xã hội và đặc biệt là hoạt động y tế.

Về phía IHAA cũng đưa ra các phương pháp an toàn khi xử lý amiăng trắng trong không khí bao gồm: Đeo khẩu trang chống bụi trong khi tháo dỡ, lắp đặt và cắt tấm lợp; sử dụng các thiết bị có tốc độ thấp (nếu là thiết bị điện), hoặc sử dụng cưa tay để cắt và gọt bớt tấm lợp; không được cắt nhiều hơn 3 tấm mỗi lần; phun nước trong khi cắt để kiểm soát bụi, xử lý nước ô nhiễm và chôn phần cặn còn dư xuống đất; tránh cắt các tấm lợp ở nơi không thông thoáng; và tắm ngay sau khi kết thúc công việc.

Tại hội thảo, các chuyên gia cũng cho rằng, các vấn đề liên quan đến amiăng cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng, tiếp tục nghiên cứu để có những chứng cứ minh bạch, thuyết phục dựa trên cơ sở khoa học, để vừa đảm bảo không gây ảnh hưởng tới sức khỏe người dân vừa phù hợp với lợi ích của người dân và doanh nghiệp.

Việt Nam là một trong các quốc gia tham gia công ước kiểm soát hóa chất độc hại, Chính phủ đã cấm tuyệt đối sử dụng các chất độc hại cho môi trường và sức khỏe cộng đồng để sản xuất vật liệu xây dựng. Đối với amiăng, nghiêm cấm việc sử dụng amiăng nhóm amphibole (amiăng nâu và xanh) trong sản xuất vật liệu xây dựng dưới mọi hình thức, chỉ cho phép sử dụng amiăng trắng (Serprnitines) để sản xuất tấm lợp.

Dừng sử dụng amiang trắng muộn nhất vào năm 2030

Liên quan đến chủ đề này, tại phiên họp Quốc hội chiều qua (17/11), giải đáp chất vấn của Đại biểu Bùi Thị An (Hà Nội) về tình hình đánh giá, kiểm soát tác hại vật liệu amiang trắng đến sức khỏe con người, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cho hay hiện các bộ đang xem xét khả năng rút ngắn lộ trình dừng sử dụng amiang trắng đến năm 2020 hoặc muộn nhất là năm 2030.

Theo Phó Thủ tướng, tháng 8/2014, Tổ chức Y tế thế giới và Tổ chức Lao động thế giới đã gửi thư đề nghị Chính phủ Việt Nam nên có lộ trình kiểm soát amiang trắng sau năm 2020. Ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam đến năm 2020 và định hướng dẫn năm 2030, trong đó yêu cầucần xây dựng lộ trình giảm dần tiến tới chấm dứt việc sử dụng sợi amiang trắng trong sản xuất vật liệu lợp.

Hiện Việt Nam là nước không có amiang mà phải nhập khẩu khoảng 70 nghìn tấn mỗi năm để sản xuất, chủ yếu là sản xuất tấm lợp. Các sản phẩm này lại đa phần được sử dụng ở vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới vàTổ chức Lao động thế giới đã chỉ rằng việc phơi nhiễm amiang có nguy cơ gây ung thư cho người sử dụng. Do đó, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng nghiên cứu khả năng rút ngắn lộ trình loại bỏ amiang trắng ra khỏi vật liệu xây dựng đến năm 2020, giao Bộ Khoa học công nghệ nghiên cứu những sản phẩm có thể thay thế amiang, giao Bộ Y tế nghiên cứu, đánh giá tác động của amiang đối với sức khỏe người sử dụng và với cả cộng đồng.

“Nếu đúng lộ trình được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thì đến năm 2030 chúng ta vẫn dừng sử dụng amiang trắng.Hiện các bộ đang nghiên cứu, xem xét có thể rút ngắn hơn lộ trình này đến năm 2020 được không” - Phó Thủ tướng nhấn mạnh.