Dưới đây là 7 nguyên nhân chính giải thích tại sao tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện (hay nói rộng là phụ phẩm công nghiệp của ngành năng lượng và
xi măng) đang trở thành nguồn vật liệu xây dựng được “săn đón” tại vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) – miền Tây Việt Nam.
Khan hiếm vật liệu truyền thống
Vùng ĐBSCL đang chịu áp lực lớn về nguồn cung v
ật liệu san lấp, nhất là cát sông – các dự án hạ tầng, giao thông, khu đô thị mở rộng nhiều nhưng nguồn cát ngày càng hạn chế. Vì vậy, vật liệu thay thế có chi phí thấp hơn hoặc khả năng khai thác thuận lợi hơn (như tro xỉ) lập tức được tìm kiếm.
Ví dụ tại bãi tro xỉ của Công ty Nhiệt điện Duyên Hải (tỉnh Vĩnh Long) đã được xem như “mỏ vật liệu” thay thế cát san lấp. Đối với ngành
xi măng – bê tông – xây dựng, khi việc khai thác cát trở nên khó khăn hoặc chi phí cao thì việc sử dụng tro xỉ (vốn sẵn có) trở nên kinh tế hơn.
Sự thay đổi cơ chế và pháp lý “mở đường” cho tro xỉ
Trước đây một trong các rào cản lớn là tro xỉ chưa được cấp chứng nhận phù hợp quy chuẩn, hợp chuẩn, nên rất khó đưa vào thiết kế công trình hoặc coi như vật liệu xây dựng. Gần đây, Nhà nước đã có nhiều văn bản quan trọng như Quyết định 452/2017/QĐ‑CP phê duyệt đề án đẩy mạnh sử dụng tro xỉ; Chỉ thị 08/CT‑TTg (2021) về việc xử lý, sử dụng tro, xỉ làm nguyên liệu vật liệu xây dựng.
Tại Duyên Hải, tro xỉ đã được lấy mẫu thử nghiệm bởi Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng – Bộ Xây dựng và được cấp chứng nhận hợp chuẩn làm san lấp, làm bê tông, vữa xây, xi măng. Khi cơ chế và tiêu chuẩn đã rõ, doanh nghiệp vật liệu xây dựng và nhà thầu xây dựng mới mạnh dạn sử dụng tro xỉ – từ chỗ là “phế thải” thành nguyên liệu kinh tế.
Chi phí thấp và giá cả cạnh tranh
Tro xỉ – vốn trước đây phải xử lý, chôn lấp hoặc tốn chi phí quản lý – nay được xem như tài nguyên có giá trị. Thống kê 8 tháng tại Duyên Hải đã tiêu thụ khoảng 190.000 tấn tro xỉ với giá trúng thầu khoảng 23.000 đồng/tấn. Rõ ràng, so với chi phí khai thác cát san lấp, vận chuyển, xử lý bùn, bụi … tro xỉ trở thành lựa chọn tiết kiệm hơn.
Việc sử dụng tro xỉ còn giúp các sản phẩm bê tông, xi măng có “thương hiệu xanh” hơn, có thể có lợi thế cạnh tranh. Một doanh nghiệp sản xuất bê tông tại Đồng Tháp chia sẻ “dùng tro bay làm phụ gia giúp sản phẩm bê tông láng mịn, đẹp hơn”.
Tận dụng vị trí địa lý, nguồn cung lớn và hiệu ứng địa phương
Khu vực miền Tây có các nhà máy nhiệt điện lớn như Nhiệt điện Duyên Hải đã phát sinh lượng tro xỉ rất lớn (bãi chứa khoảng 3,7 triệu tấn) nên nguồn “nguyên liệu” sẵn.
Vận chuyển trong khu vực (đường thủy, sà lan) được thiết lập để đưa tro bay, xỉ ra ngoài. Ví dụ tại Duyên Hải có hệ thống ống dẫn khép kín, xe bồn, cảng tàu chuyên dụng để chuyển tro bay/ xỉ tới khách hàng. Khi nguồn gần, chi phí vận chuyển thấp hơn so với vận từ xa, vật liệu thay thế càng thuận lợi. Đối với các nhà máy xi măng/ bê tông ở miền Tây, việc có nguồn vật liệu phụ trợ gần là lợi thế lớn.
Hỗ trợ phát triển kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững
Việc chuyển từ “chất thải” thành “vật liệu” phù hợp với xu hướng kinh tế tuần hoàn, giảm khai thác tài nguyên thiên nhiên, giảm phát thải, giảm gánh nặng xử lý. Như vậy tro, xỉ “không còn là gánh nặng môi trường” mà đã đóng góp cho tiết kiệm tài nguyên.
Đối với ngành xi măng và vật liệu xây dựng, việc sử dụng tro, xỉ còn giúp giảm hàm lượng clinker trong xi măng (qua việc sử dụng phụ gia khoáng), từ đó giúp giảm phát thải CO₂ - một xu hướng tất yếu trong ngành. Các địa phương như tỉnh Vĩnh Long còn kiến nghị chính sách khuyến khích sử dụng tro xỉ trong các công trình giao thông, dân dụng.
Đa dạng ứng dụng trong vật liệu xây dựng và san lấp
Tro xỉ được chứng nhận sử dụng cho nhiều mục đích san lấp mặt bằng, nền đường ô tô, phụ gia xi măng/bê tông, vữa xây, thậm chí làm gạch không nung. Có nghiên cứu tại vùng Cần Thơ sử dụng 100% tro xỉ làm gạch lát vỉa hè.
Sự đa dạng ứng dụng giúp tro xỉ không chỉ “giải quyết” lượng thải mà còn trở thành yếu tố tham gia chuỗi cung ứng vật liệu xây dựng - điều này khiến nó được “săn đón”.
Thời điểm thuận lợi với nhiều dự án hạ tầng – xây dựng mới
Miền Tây hiện đang triển khai khá nhiều công trình hạ tầng, giao thông, cảng và đô thị mới. Do đó nhu cầu san lấp, nền đường, mở rộng khu công nghiệp/ khu đô thị tăng mạnh. Trong bối cảnh nhu cầu tăng mà nguồn vật liệu truyền thống hạn chế, tro xỉ trở thành lựa chọn thay thế có lợi. Tại Duyên Hải, khi tro xỉ được khai thác tốt thì “bãi chứa tro xỉ trở thành mỏ vật liệu trị giá hàng triệu USD”.
Đối với ngành xi măng và vật liệu xây dựng (VLXD), đây là cơ hội mở rộng thị trường nguyên liệu phụ và vật liệu thay thế, giúp tăng giá trị gia tăng chuỗi.
BÀI CÙNG CHỦ ĐỀ:
>> Tro xỉ nhiệt điện là nguồn nguyên liệu thứ cấp cho ngành vật liệu xây dựng
>> Sản xuất xi măng từ tro đáy nhà máy nhiệt điện
>> Đẩy mạnh quản lý, sử dụng tro, xỉ thải nhà máy nhiệt điện
>> Coi tro, xỉ nhiệt điện than là chất thải nguy hại – triệt đường tái sử dụng.
>> Tro xỉ nhiệt điện sẽ trở thành nguồn nguyên liệu ổn định cho ngành xi măng và vật liệu không nung